اندازه اسمی لوله یا NPS چیست

اندازه اسمی لوله ( Nominal Pipe Size )، عددی است که به منظور نمایش ابعاد لوله‌ها در سیستم یکاهای بریتانیایی ( بر حسب اینچ ) مورد استفاده قرار می‌گیرد. « NPS »، علامت اختصاری این عدد در استاندارد سایز لوله ها است. عبارت « اسمی » (Nominal) در عنوان اندازه اسمی لوله، عمومی بودن مفهوم این عدد ( عدم مشخص بودن نوع لوله ) و بدون بعد بودن آن را نمایش می‌دهد.

به عنوان مثال، یک لوله فولادی با اندازه اسمی ۲ اینچ می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد. با این وجود، قطر خارجی تمام لوله‌های دارای اندازه اسمی ۲ اینچ برابر با ۲٫۳۷۵ اینچ (۶۰٫۳ میلی‌متر) است. البته امکان متفاوت بودن داخلی این لوله‌ها وجود دارد.

قطر اسمی ( Nominal Diameter )، معادل NPS در سیستم‌های اروپایی و بین‌المللی است. این قطر در استاندارد سایز لوله ها با علامت اختصاری « DN » نمایش داده می‌شود. یکای DN میلی‌متر است.

به منظور تبدیل NPS به DN در لوله‌های بزرگ‌تر از ۴ اینچ، کافی است عدد NPS را در ۲۵ ضرب کنید. یک لوله، با استفاده از سایز (قطر) و ضخامت مشخص می‌شود. از DN یا NPS برای بیان سایز لوله استفاده می شود. DN مخفف Diameter Nominal به معنی قطر اسمی، پارامتر سایز اسمی لوله است. DN مشخصه ای بدون بعد از اندازه لوله است که در سیستم واحد متریک و به وسیله سازمان جهانی استاندارد (ISO) توسعه یافته است. این پارامتر بیش از اینکه مشخص کننده اندازه واقعی لوله باشد به عنوان روشی برای متمایز ساختن لوله ها از یکدیگر و نام گذاری آن ها مورد استفاده قرار می گیرد.

در مقابل DN در سیستم متریک، سیستم اینچی از NPS به همان منظور استفاده می کند که مخفف عبارت Nominal Pipe Size است. این پارامتر نیز بیش از اینکه مشخص کننده اندازه واقعی لوله باشد به عنوان روشی برای متمایز ساختن لوله ها از یکدیگر و نام گذاری آن ها مورد استفاده قرار می­ گیرد. طبق استاندارد ASME B36.10M برای یک لوله با DN برابر با ۱۰۰ و ضخامت ۱۱/۲ میلی متر، قطر خارجی برابر با ۳/۱۱۴ میلی متر و قطر داخلی برابر با ۰۸/۱۱۰ میلی متر است.

به عنوان مثال ، وقتی می گوییم اندازه لوله ۲ NPS است ، به همه لوله هایی که دارای قطر خارجی ۲٫۳۷۵ اینچ (یا ۶۰٫۳ میلی متر) هستند ، صرف نظر از ضخامت دیوار و در نتیجه قطر داخلی اشاره دارد.

برای تبدیل DN به NPS یا بالعکس از جدول زیر استفاده می شود :

برای هر DN یا NPS، قطر و ضخامت مشخصی در استاندارد ساخت لوله ها تعریف شده است. به مثال زیر طبق DIN 2440 توجه کنید :

قطر خارجی لوله ( OD ) در یک DN یا NPS مشخص ثابت است و با تغییر ضخامت جداره، تنها قطر داخلی لوله ( ID ) کاهش می یابد. در لوله هایی با NPS برابر ۱۲ و کمتر، عدد NPS کوچک تر از قطر خارجی واقعی لوله است. برای مثال در لوله هایی با سایز اسمی ۸ و ۱۲، قطر خارجی آن به ترتیب ۸٫۶۲۵ و ۱۲٫۷۵۰ اینچ است. در لوله های با NPS بزرگ تر از ۱۲، قطر خارجی واقعی لوله برابر عدد NPS است. برای مثال در لوله هایی با سایز اسمی ۱۴ و ۸۰، قطر خارجی آن به ترتیب ۱۴ و ۸۰ اینچ است.

قطر اسمی ( DN ) مخفف Diameter Nominal در سیستم های متریک استفاده می گردد. آن نیز استاندارد سایز لوله را وقتی که به همراه شماره مشخص تخصیص داده شده باشد نشان می دهد. البته بدون علامت (mm).  برای مثال DN ۸۰ یک شماره معادل NPS ۳ می باشد.  جدول زیر مقادیر معادل هر دو استاندارد را نشان می دهد.

NPS    ½    ¾    ۱    ۱¼    ۱½    ۲    ۲½    ۳    ۳½    ۴

DN    ۱۵    ۲۰    ۲۵    ۳۲    ۴۰    ۵۰    ۶۵    ۸۰    ۹۰    ۱۰۰

نکته : برای لوله های با اندازه اسمی NPS بزرگتر از ۳ ½ مقدار سایز اسمی لوله DN برابر با حاصلضرب NPS در عدد ۲۵ است. معمولاً اندازه لوله ها، اتصالات، فلنج ها و شیرها در استانداردهای پرکاربرد و معتبر دنیا برای هر دو سیستم متریک ( به عنوان DN ) و سیستم اینچی ( به عنوان NPS ) گزارش شده است.